اهمیت بسته بندی تخصصی کالا و چالش های بسته بندی کالا در ایران

بسته بندی تخصصی یک کالا و محصول چهره کالای ماست و می تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت یا شکست فروش یک محصول ایفا کند. اهمیت بسته بندی تخصصی کالا ما را بر آن داشت تا در این مطلب ضمن بیان دلایل اهمیت بسته بندی به چالش های بسته بندی کالا در ایران بپردازیم.

بسته بندی چیست؟

بسته بندی عبارت است از پوشش دهی  یا به طور کلی حفاظت محصولات که این محافظت به منظور توزیع، ذخیره سازی، فروش و استفاده از محصول است. بسته بندی تقریبا تمامی کالاها و محصولات پیرامون ما در بر گرفته است به طوری که به هر کالایی که نگاه می کنیم با نوعی بسته بندی روبرو می شویم که یا از نظرمان خاص و دوست داشتنی است، یا مورد پسند و سلیقه ما نیست. در یک تعریف ساده تر بسته بندی به معنای جمع آوری، مرتب کردن و یا نظم بخشیدن کالاها و یا محصولات است.

در هر صورت بسته بندی کالا در زندگی روزانه و مشغولیات روزمره ما جریان دارد. از مواد غذایی گرفته تا اقلام پزشکی و دارویی یا کالاهای مصرفی و لوازم خانگی و کالاهای صنعتی و استراتژیک. بنا براین بسته بندی کالا یکی از مهم ترین بخش های تولید و عرضه محصول است و شناساندن و نگهداری محصول را از تولید تا مصرف بر عهده دارد. بسته بندی علاوه بر هنر بودن یک علم است. بسته بندی در واقع علم، هنر و فناوری محافظت از محصول برای نگهداری، انبار کردن، انتقال، توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن است. این بسته بندی باید به گونه ای باشد که کمترین آسیب به محصول و محیط زیست برسد.

بسته بندی های محصولات متفاوت بستگی به نوع محصول مورد نظر دارند. به عبارت دیگر بسته بندی برای هر کالایی متناسب با کاربرد و مصرف آن، شیوه انتقال و توزیع آن و عوامل دیگر منحصر به خودش است. بسته بندی یک محصول غذایی مایع مانند مایع ظرفشویی با بسته بندی تجهیزات پتروشیمی تفاوت است. چرا که وظیفه بسته بندی محافظت از محصول است. بنابراین این کالا است که تعیین می کند بسته بندی آن به چه صورت باشد مناسب است و با کمترین آسیب به دست مصرف کننده می رسد.

اهمیت بسته بندی کالا و محصولات مختلف

همانطور که بیان کردیم، وظیفه اصلی بسته بندی محافظت از کالا از زمان تولید تا توزیع و رسیدن به مشتری است. در اهمیت بسته بندی می توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• محافظت از صدمات احتمالی در حین تولید تا انبار کردن کالا
• محافظت در کانال حمل و نقل و توزیع از تولیدکننده تا عمده فروش
• جلوگیری از صدمه به کالا در انتقال از عمده به فروش به خرده فروشی ها و مغازه ها
• کاهش آسیب کالا و محصول تا رسیدن به دست مشتری نهایی
• جلب توجه مشتری در حال خرید نسبت به بسته بندی جذاب
• نقش مهم بسته بندی در ارائه اطلاعات در مورد محصول مانند توضیحات چگونگی استفاده از محصول و یا درست کردن محصول
• تمایز محصولات از یکدیگر و از رقبای تولیدکننده کالای مشابه
• تقسیم بازار
• ایجاد فرصت استفاده مجدد از بسته بندی

ویژگی های یک بسته بندی خوب

در تمام دنیا بیشتر مردم به عنوان خریدار کالاها و محصولات از روی بسته بندی ظاهری اقدام به خرید می کنند. بنابراین جذابیت ظاهری بسته بندی در تصمیم به خرید مشتری بسیار حائز اهمیت است. چراکه بیشتر مردم در انتخابات نوع کالای خود به دلیل رقابت سخت شرکت های تولید کننده در نوعی سردرگمی به سر می برند. محصولاتی مانند لوازم بهداشتی، شوینده ها، مواد غذایی و … از طریق شرکت های زیادی که غالبا هم سطح هستند تولید می شوند و این امر باعث می شود خریدار توان ارزیابی محصولات را نداشته باشد. بنابراین یک ایده نو برای نمایش محصول می تواند کالای مورد نظر را به مشتری شناسانده و او را ترغیب به خرید کند.

اما در کنار تمام مزیت هایی که بسته بندی برای کالای تولید کننده و همچنین برای مصرف کننده ایجاد می کند، برای آن که بتوان به یک مزیت رقابتی در بسته بندی محصول خود نسبت به رقبا دست یابیم، باید عوامل زیادی را در نظر داشته باشیم. در طراحی بسته بندی محصولات باید در مورد هزینه، اندازه جنس، رنگ آمیزی، ترکیب اقلام در بسته بندی و هویت فیزیکی محصول دقت کرد. برای آن که بتوانیم محصول خود را در بسته بندی جذاب و مورد پسند مشتری عرضه کنیم، به گونه ای که محصول کمترین آسیب را در جریان حمل و نقل ببیند و از سوی دیگر منجر به رفتار خرید شود باید در مورد بازارهای نهایی مصرف تحقیقات گسترده ای صورت دهیم. از سوی دیگر بسته بندی باید به گونه ای باشد که ویژگی ابتکاری و خلاق بودن را دارا باشد تا خریدار را ترغیب به خرید نماید. همچنین نقش طرح و تصویر در بسته بندی کالا می تواند به نیرویی جهت کمک به تجسم و فهم محتویات درونی بسته کمک کند.

ویژگی های یک بسته بندی خوب را می توان در موارد زیر بیان کرد:

• کیفیت و مقاومت خوب بسته بندی، به طوری که بتواند از کالا در برابر صدمات احتمالی محافظت نماید
• طراحی خلاقانه ای داشته باشد و آنقدر جذاب باشد که مشتری را وادار به خرید نماید. به عبارت دیگر تصویر ذهنی مطلوبی در ذهن مشتری ایجاد کند
• استفاده از طرح های گرافیکی خاص و رنگ های متناسب با نوع کالا
• شناسایی بازار هدف و طراحی متناسب با سلیقه، میزان درآمد، سن و جنسیت خریداران
• استفاده از طرح های شاد و رنگ های روشن یا حتی استفاده از شخصیت های کارتونی محبوب کودکان در بسته بندی محصولات مختص آنان
• طراحی آن به گونه ای باشد که کارایی محصول را حفظ کند و بتواند ویژگی های کالا را حفظ کند
• استفاده از آن برای مشتری ساده باشد
• حامل پیام های مهمی چون طرح و نام تجاری و کیفیت محصول باشد.

زمانی که به عنوان یک تولید کننده داخلی محصولی را تولید می کنید و آن را در داخل کشور عرضه می کنید یا این که محصول شما به خارج از کشور صادر می شود باید به این نکته توجه داشته باشید که صادرات کالاها بیش از آنکه به کیفیت محصول وابسته باشد در گرو طراحی خوب بسته بندی و مورد پسند خریدار وابسته است. چرا که اولین چیزی که توجه خریدار را جلب می کند شکل ظاهری و بسته بندی کالاست.

مشکلات و چالش های بسته بندی کالا در ایران

ایران کشوری در حال توسعه است. کشوری که با وجود منابع بسیار و محصولات کشاورزی زیاد؛ چندان در بسته بندی کالاها موفق عمل نکرده است. می توان گفت چالش طراحی و بسته بندی های خوب و با کیفیت در کالاهای ایرانی دیگر به یک چالش کهنه تبدیل شده است. ایران در تولید بعضی از کالاها رتبه نخست را داراست یا جزء تلیدکنندگان اول دنیا محسوب می شود. به عنوان مثال در تولید طلای سرخ یا زعفران. اما متاسفانه زعفران ایرانی با قیمت پایین و به صورت فله‌ ای به کشورهای امارات و اسپانیا ارسال و از آن کشورها با بسته ‌بندی و با نام خودشان به جهان صادر می ‌شود و ارزش افزوده بالایی برای آن ‌ها به ارمغان می ‌آورد. یا محصول خرما که ایران دومین صادرکننده عمده خرمای جهان است. خرما به صورت فله ‌ای به اندونزی و مالزی با قیمت کمی به فروش می رسد و در آنجا دوباره از بسته بندی کارتونی ایران خارج کرده، در بسته ‌بندی‌های صادراتی و استاندارد جا می ‌دهند و به کشورهای اروپایی، آمریکا و استرالیا صادر می کنند. کالاهای دیگری هم وضعیت مشابه دارند، مانند خشکبار، مرکبات، میوه‌ ها، سبزی و تره ‌بار، صنایع غذایی، شیلات، عسل و گل.

اینجاست که خلا نبود صنعت بسته بندی در ایران احساس می شود. به طور کلی دلایل دیده نشدن و توان رقابتی کم محصولات ایرانی در بازارهای جهانی را می توان در عدم استفاده از تکنولوژی روز، نبود برنامه ‌ای مدون و جامع، عدم شناخت صحیح از بازارهای هدف، نبود صنایع بسته‌بندی و سورت ‌بندی (دسته‌ بندی) مناسب و فقدان نظارت کافی در خصوص بسته ‌بندی و در نتیجه بسته بندی های نامناسب بیان کرد.

برای افزایش کیفیت بسته بندی و افزایش صادرات کالاهای ایرانی می توان موارد زیر را مورد توجه قرار داد:

• شناخت درست از بازارهای هدف
• استفاده از فناوری های مدرن و به روز دنیا که هزینه تمام شده بسته بندی را کاهش می دهد
• افزایش نظارت بر روی بسته ‌بندی کالاهای صادراتی
• وضع قوانین و مقررات پیرامون حمایت از صنعت بسته بندی
• ایجاد تنوع بر اساس نیاز مشتری در بازار هدف

باید به عنوان نکته پایانی عنوان کنیم که طراحی و کیفیت بسته‌ بندی محصولات می ‌تواند منجر به حفظ بازارهای هدف و ماندگاری کالاهای صادراتی ایران در بازارهای جهانی شود. بنابراین باید صنعت بسته بندی بیش از پیش مورد حمایت قرار گیرد.

بیشتر بخوانید:

صادرات، تعریف صادرات و آشنایی با انواع روش های صادرات

سیستم حمل و نقل هوشمند، چرا ITS مورد نیاز است؟