امروزه فناوری اطلاعات برای حل مشكلات حمل و نقل در جوامع به شدت مورد استقبال قرار گرفته و به یکی از اصلی ترین ارکان های توسعه صنعت حمل و نقل تبدیل شده است. در این نوشته به بیان تعریفی از سیستم حمل و نقل هوشمند و اینکه چرا مورد نیاز است می پردازیم.
تعریف سیستم حمل و نقل هوشمند
سیستم های حمل و نقل هوشمند ITS، سیستم هایی متشکل از فناوری های نوین الکترونیک، کامپیوتر، IT، الکترو مکانیک و … هستند که امروزه در برنامه ریزی سیستم های حمل و نقل زمینی، هوایی، ریلی و … نقش بسیار مهمی ایفا می نمایند. در سیستم های هوشمند فناوری های متفاوتی استفاده می شود، مانند سیستم های هدایت خودرو، سیستم کنترل چراغ های راهنمایی، تابلوهای اعلان ترافیک، دوربین سرعت سنج و سیستم خودکار شناسایی شماره خودرو یا سیستم‌های پیشرفته و پیچیده تری که بطور همزمان اطلاعات متفاوتی را از منابع متفاوت یکپارچه می کند. اطلاعاتی مانند وضع آب و هوا، وضعیت ترافیک، وضعیت جاده.
در واقع سیستم حمل و نقل هوشمند تنها یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست. ITS امکان یکپارچه سازی انواع سیستم های حمل و نقل را فراهم می آورد. اجزای تشکیل دهنده یک سیستم حمل و نقل شامل شبکه ها، انواع وسایل نقلیه، افراد و کالاهاست. هر کدام از اجزای سیستم حمل و نقل مشخصات، ارگان ها و نهادهای جداگانه مرتبط به خود را دارند. ولی فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به صورت یک سیستم یکپارچه درآورد.
در مورد تاریخچه به کارگیری حمل و نقل هوشمند باید گفت پیشرفت های بشری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و بكارگیری آنها در عرصه حمل و نقل تحت عنوان سیستم های حمل و نقل هوشمند (ITS) از دهه ۱۹۸۰مورد توجه كشورها قرار گرفته است. از همان زمان بود که کشورهای توسعه یافته، شروع به مطالعه، طراحی و گسترش این سیستم ها نمودند و مهندسین حمل و نقل همراه با همکاری متخصصین رشته های دیگری چون مخابرات و ارتباطات، الکترونیک، رایانه، با بکارگیری فناوری اطلاعات، سیستم های هوشمند حمل و نقل هوشمند را وارد عرصه کردند.
ساختار سازمانی سیستم های هوشمند حمل و نقل یا ITS به دو بخش تقسیم می شود: ایجاد زیر ساخت و اجرا. این دو بخش می تواند به صورت دولتی، خصوصی یا هر دو پیاده سازی شود. به عنوان مثال در کشور کانادا دولت مرکزی فقط امور مربوط به حمل و نقل، تحقیق، هدایت و نظارت را انجام می دهد و وظایف اجرا به موسسات وابسته به دولت و یا خصوصی واگذار می شود.
چرا حمل و نقل هوشمند مورد نیاز است؟
همانطور که در تعریف سیستم حمل و نقل هوشمند گفتیم، این سیستم به دنبال بهبود کارایی و ایمنی و همچنین ارزانی در سیستم حمل و نقل است. دسترسی به سیستم حمل و نقل در جوامع امروز به یک نیاز اصلی تبدیل شده است. تمامی مردم در سراسر دنیا برای انجام امور و گذارن زندگی خود به حمل و نقل نیاز دارند. پیشرفت تکنولوژی وارد عرصه حمل و نقل نیز شده است. امروزه دیگر انسان ها با چهارپایان سفر نمی کنند یا برای حمل بار از گاری استفاده نمی کنند. چرا که دنیا تبدیل به دهکده جهانی شده است و معامله و تجارت مرزهای یک کشور را پشت سر گذاشته و کشورها با هم به مبادله می پردازند. دراین میان استفاده از حمل و نقل معمول و سنتی مشکلاتی را در پی دارد، موارد متعددی از قبیل آلودگی های زیست محیطی، خسارت های مادی و معنوی ناشی از تصادفات، اتلاف زمان و انرژی و همچنین معضلات ترافیكی از جمله چنین مشكلاتی به حساب می آیند که حمل و نقل به شیوه سنتی دیگر نمی تواند در حل این مشکلات به کار گرفته شود. در اینجاست که پای تکنولوژی به میدان حمل و نقل باز می شود و سیستم حمل و نقل هوشمند به کار می آید.
مزایای به کارگیری سیستم حمل و نقل هوشمند (ITS)
- کاهش ترافیک و بهبود حرکت در حمل و نقل جاده ای
- افزایش امنیت
- افزایش راندمان
- برطرف نمودن محدودیت منابع مالی و محیطی
- قابل رقابت شدن تولید
- اطلاع رسانی به مسافر با سیستم های پیشرفته اطلاع رسانی
- سهولت در انتخاب نوع وسیله نقلیه برای مسافر
- بایگانی و آرشیو اطلاعات
- سهولت در پرداخت به دلیل استفاده از سیستم پرداخت های الکترونیک
- بهینه سازی جریان ترافیک و روانسازی حرکت
- پشتیبانی و مدیریت وسائل نقلیه امدادی
- مدیریت اخذ الکترونیکی عوارض، هزینه پارکینگ، خرید و رزوانسیون بلیط و . . .
- مانتیورینگ و کنترل حمل و نقل سنگین
- مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده
همچنین با بکارگیری سیستم های حمل و نقل هوشمند می توان تا حد بسیار زیادی اتلاف انرژی، آلودگی زیست محیطی و یا آمار تصادفات را کاهش داد. سیستم های حمل و نقل هوشمند قادرند تا با استفاده از ازدستگاه‌های GPS و شبکه‌های مخابراتی، خدماتی همچون موقعیت، هدایت، کنترل و انتقال صدا، تصویر را ارائه دهند که خود نقش بسیار زیادی در کاهش مشکلات حمل و نقل ایفا می کند.
مزیت های ITS در ایران
آنچه که مهم است این است که دیگر راه حل های سنتی در جریان حمل و نقل امروزی چندان به کار نمی آید و دولت ها باید به دنبال به کارگیری سیستم های ITS باشند. کشورهای غیر صنعتی یا در حال توسعه ای مثل ایران، همچنان برای حل معضلات حمل و نقل خود از راهکارهای سنتی استفاده می کند. مانند ساخت آزادراه ها و بزرگراه ها، تعریض راه های موجود، افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی و … درست است که این راهکارها می تواند درکاهش مشکلاتی مانند ترافیک تا حدی راه گشا باشد، ولی استفاده از همین روش ها نیز با محدودیت های زیادی روبروست، از جمله محدودیت های مالی و سرمایه گذاری های کلان. در نتیجه بهتر آن است از سیستم های هوشمند استفاده شود. اگر بتوانیم از سیستم های حمل و نقل هوشمند در کشورمان استفاده نماییم، توانسته ایم به بسیاری از مشکلات حمل و نقل غلبه کنیم. از جمله مهم ترین مزیت های استفاده از سیستم های ITS در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساماندهی حمل و نقل مسافر و بار
- مدیریت تقاضای حمل و نقل
- افزایش کنترل و نظارت
- کاهش توقف وسایل نقلیه در پارکینگ ها و پایانه ها، به خصوص برای کامیونداران یا رانندگان ناوگان حمل و نقل عمومی
- هماهنگی بین زیرسیستم های مرتبط با کنترل ترافیک
- ایجاد روانی و یکنواختی در حرکت وسایل نقلیه
بیشتر بخوانید:
صادرات، تعریف صادرات و آشنایی با انواع روش های صادرات
هر آنچه باید درباره حمل بار بین شهری بدانید