در این مطلب حمل و نقل داخلی کالا از طریق جاده در ایران را بررسی می کنیم و آماری از حجم کالاهای جابه جا شده در سال گذشته را ارائه می دهیم که در سالنامه آماری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور آمده است.
در ایران حمل ونقل کالا از طریق جاده، به دلایلی مانند انعطاف پذیري در انتخاب مسیر و مقدار کالا، تعداد دفعات بارگیري کمتر، کنترل دائمی روي کالا در طی مسیر و سهولت دسترسی به مراکز تولید و جذب، در دسترس بودن وسیله نقلیه، زمان کمتر در رسیدن کالا به مقصد به ویژه براي حمل کالاهاي فاسدشدنی و گران قیمت، گسترش شبکه راه هاي کشور، عدم گسترش شبکه سراسري راه آهن (به دلیل کوهستانی بودن قسمت عمده کشور)، حمل کالاهاي ترافیکی و ده ها مزیت دیگر موجب شده است که درصد بسیار بالایی از حمل ونقل کالا را به خود اختصاص دهد. البته باید گفت حمل و نقل کالا از طریق جاده از نظر میزان مصرف فرآورده هاي نفتی رقم بالایی را تشکیل می دهد، اما به دلایل ذکر شده بخش اعظم حمل و نقل از طریق جاده صورت می گیرد.
در سالنامه آماری سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور، آمار کل ترانزیت و حمل و نقل داخلی کشور از طریق جاده در زمینه بار و مسافر به صورت نمودارها و جداول آماری منتشر می شود. این نمودارها و جداول برحسب عوامل مختلفی نوشته می شود.
بخش اول شامل میزان کالای حمل شده بر اساس:
- میزان کالاي حمل شده برحسب درون و برون استانی
- میزان کالاي حمل شده برحسب استان مبداء و گروه کالا
- میزان کالاي حمل شده برحسب استان مبداء و ماه هاي سال
- میزان کالاي حمل شده برحسب استان مبداء و استان مقصد
- میزان کالاي حمل شده برحسب انواع کالاي موجود در سطح کشور
بخش دوم سفر کامیون هاي حامل کالا
- تعداد سفر کامیون برحسب درون و برون استانی
- تعداد سفر کامیون برحسب استان مبداء و ماه هاي سال
- تعداد سفر کامیون در سطح کشور برحسب استان مبداء و استان مقصد
- تعداد سفر کامیون برحسب استان مبداء و انواع بارگیر
در بخش اول این گزارش میزان کالاي حمل شده برحسب درون و برون استانی در سال ۱۳۹۷ آمده است. این میزان کالا بر حسب واحد هزار تن بیان شده و شامل دو بخش میزان کالای درون و برون استانی است. سهم هر استان کشور نیز از این میزان جابه جایی آورده شده است.
بر اساس این جدول میزان کل کالای حمل شده در کشور در سال ۹۷ برابر با ۴۴۲ میلیون تن در خط میانگین ۱۴۲۶۰ تن است و اصفهان، خوزستان و کرمان در رتبه اول تا سوم قرار دارند.
گروه کالاهای حمل شده در سال گذشته در ۹ دسته قرار می گیرند که شامل: کشاورزی و دامی، فلزی، معدنی و ساختمانی، صنایع سبک، ماشین آلات، شیمیایی، کاغذ و چوب، چرم و پوشاک و در نهایت متفرقه و خرده می شوند.
انواع بارگیرهای ناوگان حمل و نقل شامل اطاقدار، کمپرسی، مسقف، یخچالدار، یخچالدار معمولی، تانکر مخزندار، بونکر، جامبو، کفی، کمرشکن، بغلدار چادری و سایر بارگیرها می شود. در این میان بیشترین بار حمل شده به درصد از آن بارگیرهای کفی با ۹۵۸۲۱ هزار تن بوده است.
انواع ترکیبات نفتی و شیمیایی بیشترین درصد سهم حمل کالای موجود در سطح کشور را به خود اختصاص داده است. کالاهای فلزی، انواع سیمان و کالاهای ساختمانی در ردیف بعدی بیشترین حمل و نقل جاده ای قرار دارند. مواد غذایی و محصولات کشاورزی در رتبه هفتم و هشتم این لیست جای می گیرند.
صرف نظر از میزان آمار کالای حمل شده در سال گذشته بر اساس گزارش آماری سازمان راهداري و حمل و نقل جاده اي کشور طی سال هاي ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۷ راه های تحت حوزه استحفاظی از ۷۵۰۴۰ کیلومتر به ۸۸۸۷۳ کیلومتر افزایش یافته است (البته بدون راه های روستایی). طول آزادراه های کشور نیز از ۱۷۷۰ کیلومتر در سال ۸۸ به ۲۴۰۱ کیلومتر رسیده و راه های ترانزیتی کشور از ۲۴۰۳۳ کیلومتر در سال ۹۱ به ۲۵۲۳۵ کیلومتر در سال گذشته رسیده است. این در حالی است که بهسازي و روکش آسفالت راه هاي اصلی و شریانی کشور از ۱۱۲۰۰ به ۱۸۸۱ کیلومتر کاهش داشته و طول کل را ه هاي برون شهري داراي روشنایی در سطح کشور از ۳۰۷۰ به ۴۹۹۵ کیلومتر افزایش پیدا کرده است. شرکت ها و موسسات فعال باري داخلی در سطح کشور در سال ۱۳۹۷ به تعداد ۴۳۱۹ شرکت رسیده است.
مجتمع هاي خدماتی-رفاهی و تیرپارک هاي فعال در سطح کشور از تعداد ۳۰۱ به ۷۴۶ عدد و تعداد پاسگاه های پلیس راه کشوراز ۲۲۰ به ۲۳۹ عدد، افزایش یافته است. اگر این آمار را با دقت بیشتری بررسی نماییم به این نتیجه خواهیم رسید که علی رغم افزایش خدمات در زمینه های مختلف حمل و نقل جاده ای کشور، اما اوضاع همچنان خیلی خوب نبوده و لزوم افزایش توجه و رسیدگی را می طلبد. به عنوان مثال تعداد مراکز رفاهی کشور پاسخگوی نیاز رانندگان کامیونی که تعدادشان در سال ۱۳۹۷، تقریبا ۴۹۴ هزار نفر بیان شده نیست (این تعداد جدای از ۱۱۸ هزار نفر رانندگان ناوگان مسافری جاده ای است که معمولا به صورت مشترک از این مراکز رفاهی استفاده می کنند).
حمل و نقل جاده ای کشور، شریان اصلی و بخش اعظم حمل و نقل داخلی کشور را به خود اختصاص داده است. صرف نظر از تمامی مشکلات اقتصادی که گریبانگیر اقتصاد کشور شده است، توجه به حمل و نقل عمومی و تسهیل شرایط برای فعالان این بخش از اقتصاد کشور می تواند در بهبود اوضاع نابسامان اقتصادی و به تبع آن بهبود اوضاع خانوارها موثر واقع شود. چراکه دسترسی آسان و ارزان مردم به انواع کالاها و محصولاتی که توسط ناوگان حمل و نقل جاده ای در داخل کشور جابه جا می شود، باعث پایین آمدن سطح عمومی قیمت ها و بهبود قدرت خرید مردم خواهد شد. زمانی که تمام شرایط یا حداقل بیشتر نیازها و خواسته های بخش حمل و نقل کشور، از سوخت گرفته تا شرایط جاده ها، آزادراه ها، اماکن رفاهی، جایگاه های سوخت، در دسترس بودن و قیمت مناسب لاستیک، تعمیرگاه های مجاز در سراسر کشور، نهادهای نظارتی و … برای این بخش فراهم باشد، مطمئنا کالا و محصولات نیز با قیمت مناسب به دست مصرف کننده نهایی خواهد رسید و این خود عامل پیشرفت و رشد کشور خواهد شد.
بیشتر بخوانید:
تاثیر نوسانات نرخ ارز بر صادرات و واردات، بررسی نرخ ارز در بازار ایران