ضمانتنامه بانکی چیست؟ انواع ضمانتنامه بانکی و شرایط صدور ضمانتنامه بانکی چیست؟

ضمانتنامه بانکی چیست و انواع ضمانت‌نامه کدامند؟ در این مطلب به تعریفی از ضمانت نامه بانکی و انواع آن می پردازیم. با ما همراه باشید.

تعریف ضمانتنامه بانکی چیست؟

ضمانتنامه بانکی تعهدی غیر قابل برگشت است که بانک در قبال قرارداد متقاضی با کارفرما صادر کرده و در صورت درخواست کارفرما به هر دلیل، بانک وجه ضمانتنامه را بدون قید و شرط به کارفرما ذینفع پرداخت می کند.

یکی از خدمات مهم بانک ها به مشتریان خود صدور و ارائه انواع ضمانتنامه است. بانک ها با اين اقدام علاوه بر کسب سود، مبادلات اقتصادي را تسهيل کرده و به رشد اقتصادي يك جامعه كمك مي كنند.

اما در سطح داخلی و بین الملل ضمانتنامه ها انواع مختلفی دارند که بر حسب توافق طرفین، تنظیم و اجرا می‌شوند.

 

انواع ضمانتنامه های بانکی

 

ضمانتنامه های بانکی از نظر موضوعی

۱- ضمانتنامه شرکت در مناقصه / مزایده tender guarantee

معمولاً در زمان خرید کالا و اجرای طرح ها و یا در حالت فروش کالاها در سطوح بین المللی، بخصوص در بخش های دولتی و عمومی، سازمان ها و دستگاه های ذیربط موظفند موارد را از طریق جراید و رسانه های گروهی اعلام کرده تا پیشنهاد دهندگان با ارائه بهترین پیشنهاد بتوانند در مناقصه یا مزایده شرکت نمایند. پیشنهاد کنندگان باید با ارائه ضمانتنامه و مشخصات فنی و پیشنهاد قیمت، جدی بودن قصد شرکت خود را اعلام کرده، همچنین موظفند نشان دهند که آن ها قصد خارج شدن از تشریفات مناقصه / مزایده قبل از اتمام آن را نداشته و یا در صورت برنده شدن در مناقصه یا مزایده، قرارداد متعاقب آن را امضا خواهند نمود.

 

۲- ضمانتنامه حسن انجام کار/ تعهدات good performance guarantee

پس از انجام مناقصه و تشخیص برنده مناقصه، ممکن است ذینفع ضمانتنامه به منظور تضمین اجرای صحیح پروژه از طرف قرارداد خود، درخواست ارائه این نوع ضمانتنامه را نماید. لذا این نوع ضمانتنامه تا اجرای کامل قرارداد در اختیار کارفرما باقی می ماند. اگر در هر مرحله از کار، مجری طرح به تعهدات خود عمل نکند و یا کارفرما از عملکرد او ناراضی باشد، می تواند بابت خسارت خود وجه ضمانتنامه را از بانک مطالبه و دریافت نماید . در واقع از نظر ماهیتی می توان ضمانتنامه حسن انجام کار (GPG) را همتای اعتبارات اسنادی تلقی کرد.

مبلغ ضمانتنامه حسن انجام کار درصدی از مبلغ قرارداد منعقد شده بوده و میزان آن بر اساس توافق طرفین تعیین گردیده و اعلام می شود که معمولا ً بین ۵ تا ۱۰ درصد است. اما با توجه به شرایط قرارداد درصد آن می تواند افزایش یابد.

 

۳- ضمانتنامه پیش پرداخت advance payment guarantee

بعد از انعقاد قرارداد بین کارفرما و پیمانکار یا در هر مرحله ای از انجام کار با توافق دو طرف، ممکن است به منظور تجهیز کارگاه یا تقویت بنیه مالی پیمانکار درصدی از مبلغ قرارداد به صورت پیش پرداخت (APG) از طرف کارفرما به پیمانکار در قبال ارائه ضمانتنامه پرداخت شود.

 

۴- ضمانتنامه استرداد كسور وجه الضمان retention money guarantee

معمولاً در قراردادهای ساخت یا پروژه ای، مبالغی بعنوان پرداخت های میانی انجام می شود. به این صورت که در هر مرحله با پیشرفت پروژه، پیمانکار صورت وضعیت هزینه های انجام شده را برای کارفرما ارسال و با تائید کارفرما پس از کسر درصدی از هر صورت وضعیت به عنوان کسور وجه الضمان، مابقی وجه آن را به پیمانکار پرداخت می نماید. این پرداخت های میانی پیمانکار را قادر می سازد تا نقدینگی لازم را در طول مدت انجام عملیات پروژه در اختیار داشته باشد، از طرفی کارفرما، درصدی از این مبالغ پرداختی را که بین ۵ تا ۱۰ درصد است، با توجه به حجم پروژه نزد خود نگه می دارد که در نهایت پس از پایان پروژه و پس از اطمینان از حسن اجرای کار و انجام عملیات مربوطه، مبالغ مکسوره را بنفع پیمانکار آزاد کند مشروط به اینکه در مقابل، ضمانتنامه ای تحت عنوان ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان صادر شود. ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان می تواند در صورتی که پیمانکار از تعهد خود در مورد اتمام پروژه کوتاهی کند، مورد مطالبه قرار گیرد.

 

۵- ضمانتنامه گمركي customS guarantee

کاربرد این نوع ضمانتنامه هنگامی است که متقاضی صدور ضمانتنامه، درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را دارد همچنین در زمانی که برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند، برای این نوع ضمانتنامه به نفع گمرک کشور میزبان در خواست می دهد. گمرک کشور مربوطه در صورتی که کالای مورد نظر در زمان مقرر از کشور خارج نشود و یا اینکه حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نشود، می تواند ضمانتنامه مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد.

این نوع ضمانتنامه انواعی دارد:

الف) ضمانتنامه های پرداخت سود و عوارض گمرکی

زمانی که واردکننده کالا توانایی پرداخت یک جا و نقدی سود و عوارض گمرکی کالای وارد شده را نداشته باشد، می تواند از گمرک درخواست تعیین مهلتی برای پرداخت بدهی نماید و مجوز ترخیص کالا را قبل از پرداخت سود و عوارض گمرکی کالای وارد نشده بگیرد. گمرک نیز این مجوز را در قبال صدور ضمانت نامه بانکی به انجام می رساند.

ب) ضمانتنامه ترخیص موقت کالا

زمانی که وارد کننده هدفش از وارد کردن کالا برگزاری نمایشگاه یا نمونه برداری، قالب گیری و کپی برداری از کالای وارد شده باشد ولی قصد فروش آن کالا در داخل کشور نباشد، برحسب درخواست گمرک و اطمینان از اینکه کالا پس از برگزاری نمایشگاه یا نمونه برداری، بازگردانده می شود، این ضمانت نامه از بانک درخواست می شود.

ج) ضمانتنامه ترانزیت کالا

هدف از ضمانتنامه ترانزیت کالا تضمین پرداخت سود و عوارض گمرکی کالاهایی است که قصد وارد کننده، صرفا ترانزیت کالا (ورود از مرز بازرگان و خروج از گمرک جنوب) باشد. در این مورد  وارد کننده براساس درخواست گمرک، مبنی بر حصول اطمینان از جهت خروج و ترانزیت کالا به اخذ ضمانت نامه از بانک اقدام می نماید.

د) ضمانتنامه پاساوان کالا

تضمین سود و عوارض گمرکی برای کالاهایی است که  امکان نگهداری کالا در گمرک ورودی کشور برای آن ها نباشد یا به دلیل سایر مشکلات در پرداخت سود و عوارض مربوطه، کالای مورد نظر با نظارت گمرک به سایر گمرکات کشور یا انبارهای مورد قبول گمرک منتقل می شود و بعد از پرداخت سود و عوارض آن، ضمانت نامه باطل خواهد شد.

 

۶- ضمانتنامه تعهد پرداخت payment guarantee

یک ضمانتنامه برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت، صادر می شود. به عبارت دیگر دامنه صدور ضمانتنامه های پرداخت وسیع است. مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، قرارداد های ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات جهت جایگزینی با اعتباراسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است.

تفاوت دو ابزار در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می شود که دیگر طرفهای درگیر در اعتبار اسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانتنامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیکه خریدار در پرداخت خود کوتاهی کند، ذینفع با مراجعه به بانک می تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.

 

۷- سایر ضمانتنامه ها

ضمانتنامه های بانکی علاوه بر پوشش ریسک های مختلف که به آن ها اشاره شد، می تواند برای پوشش بسیاری دیگر از انواع خطرات که ممکن است در مبادلات تجاری و بین المللی به وجود آید، مورد استفاده قرار گیرد و طرفین را آسوده خاطر سازد. ضمانتنامه های قضایی که یکی از مهمترین انواع آن ها ضمانتنامه رفع توقیف کشتی است را می توان از این گروه برشمرد.

بیشتر بخوانید:

شرایط اخذ مجوز و تاسیس شرکت حمل و نقل داخلی

انتقال پول از ایران به خارج و برعکس

شرایط کلی و عمومی برای صدور ضمانتنامه ها در بانک

شرایط کلی و عمومی برای صدور هر ضمانتنامه توسط بانک عبارت است از:

1. متقاضی باید اهلیت انجام مفاد قرارداد با کارفرما را داشته باشد.
2. نوع و مبلغ ضمانتنامه بایستی مشخص شده باشد.
3. ذینفع ضمانتنامه باید معین باشد.
4. نوع و مبلغ وثائق ضمانتنامه باید معلوم باشد.
5. کارمزد ضمانت بر اساس تعرفه بانک مرکزی مشخص می گردد.
6. مدت ضمانتنامه تعیین گردد.

 

سپرده نقدی ضمانتنامه ها

معمولا بانک درصدی از مبلغ هر ضمانتنامه را بعنوان سپرده نقدی از مشتری دریافت می کند . این مبلغ در بانک  با توجه به وضعیت مالی ، شرایط هر مشتری و نوع ضمانتنامه تعیین می شود. البته سپرده نقدی به صورت امانی در اختیار بانک بوده و در زمان ابطال ضمانت نامه به مشتری بازگردانده می شود.

 

کارمزد ضمانتنامه ها

بانک در قبال صدور هر ضمانتنامه کارمزدی را از مشتری دریافت می کند . این کارمزد بر اساس نوع ، مبلغ و مدت هر ضمانتنامه محاسبه و در هنگام صدور ضمانتنامه از مشتری اخذ می گردد.

 

وثائق ضمانتنامه ها

با توجه به تعهد بانک در صدور هر ضمانتنامه و احتمال پرداخت وجه ضمانتنامه به کارفرما، در قبال هر ضمانتنامه وثائقی از مشتری دریافت می شود. این وثائق با توجه به نوع ضمانتنامه، توانایی مالی، اهلیت مشتری و تشخیص بانک در مورد هر مشتری و هر ضمانتنامه می تواند متفاوت باشد که عبارتند از:

 

1. سفته تضمینی به میزان ۱۲۰% غیرنقدی ضمانتنامه ها به امضای متقاضی و پشت نویسی ضامن مورد قبول بانک
2. ترهین یا گروگذاشتن وثیقه ملکی به میزان مورد نظر بانک، با توجه به مبلغ ضمانتنامه و مبلغ سپرده نقدی.
3. اوراق مشارکت معتبر
4. سپرده سرمایه گذاری بلند مدت بانکی
5. سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس
6. ضمانتنامه بانکی

 

مقررات مربوط به ضمانتنامه

ویژگی های اصلی ضمانتنامه را می توان به صورت زیر مشخص نمود :

1. در صورتی که کارفرما به هر دلیل تقاضای ضبط ضمانتنامه را نماید، بدون هیچ قید و شرطی بانک موظف به پرداخت وجه ضمانتنامه است.
2. در صورت پرداخت وجه ضمانتنامه به کارفرما، مشتری موظف به تامین وجه ضمانتنامه و خسارت بانک خواهد بود.
3. اگر در متن ضمانتنامه در مورد تمدید آن پیش بینی شده باشد، طبق مندرجات ضمانتنامه عمل می شود. اما اگر موضوع تمدید در متن ضمانتنامه ذکر نشود بر اساس توضیحات زیر عمل می شود:
4. هرگاه درخواست تمدید از طرف متقاضی باشد، بایستی حداقل ۱۰ روز قبل از تاریخ انقضا به بانک ارائه شود.
5. ذینفع برای تمدید ضمانتنامه باید به متقاضی مراجعه نماید. در صورتی که مستقیما به بانک مراجعه نماید، بانک مراتب را به متقاضی اطلاع می دهد تا قبل از تاریخ انقضا موجبات تمدید را فراهم نماید.
6. اگر با درخواست ذینفع، متقاضی موجبات تمدید ضمانتنامه را قبل از سررسید فراهم نکند، با درخواست ذینفع وجه ضمانتنامه بوسیله بانک به او پرداخت خواهد شد.

صدور ضمانت‌نامه عمل تجاری محسوب می‌شود. هرچند این اسناد، با برات و اسناد قابل انتقال دیگر مثل چک و سفته تفاوت دارند.