جایگاه پایانه های مرزی در حمل و نقل بین المللی

همانطور که می دانید زمانی که جابجایی و حمل و نقل کالاها و سایر اقلام بین دو یا چند کشور باشد به آن حمل و نقل بین المللی اطلاق می شود. اما در موضوع حمل و نقل بین المللی نقش پایانه های مرزی چیست؟ در این نوشته سعی داریم تا به بررسی جایگاه پایانه های مرزی در حمل و نقل بین المللی بپردازیم.

ترانزیت و حمل و نقل بین المللی

این نکته بر کسی پوشیده نیست که تهیه برخی از کالاها برای بعضی کشورها امکان ‌پذیر نبوده و یا از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. در این حالت بهترین کار وارد کردن کالا از کشوری دیگر است. از سوی دیگر پراکندگی منابع مورد نیاز بشر بر روی کره خاکی، زمینه لازم جهت افزایش داد و ستد و تجارت بین المللی را فراهم کرده است. در اینجاست که بحث حمل و نقل بین المللی کالا اهمیت می یابد. امروزه حمل و نقل یکی از اجزاء مهم اقتصاد ملی محسوب می گردد و بدلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر فراوانی بر فرآیند رشد اقتصادي کشور دارد. یکی از شاخصه های مهم تجارت بین المللی هم ترانزیت است. کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی بسیار خوب پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه حمل و نقل بین المللی دارد و با توجه به موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود همواره مسیری با اهمیت در زمینه حمل و نقل در طول تاریخ بوده است.

اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به موقعیت ایران در زمینه حمل و نقل داشته باشیم باید بگوییم کشورمان به دلیل شرایط ویژه جغرافیایی و جایگاه استراتژیک در منطقه و جهان به عنوان پل ارتباطی کشورهای مختلف قرار دارد و برای ایفای این نقش مهم و حیاتی نیازمند شبکه حمل‌ و نقل ایمن و روزآمد است. ایران به دلیل موقعیت استراتژیک خود در منطقه همواره در صحنه حمل و نقل بین‌المللی به عنوان حلقه اتصال شرق به غرب آسیا و همچنین گذرگاه دو قاره اروپا و آسیا به حساب می‌آید. عبور راه ابریشم، راه مروارید، راه‌های هند و سند از ایران خود نشانه و دلیل محکمی بر این ادعاست.

پایانه های مرزی و حمل و نقل بین المللی

بخش حمل و نقل به صورت کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت بر متغیرهاي اصلی اقتصاد کشور اثرگذار است. متغیرهایی مانند تولید کل، تولید در بخش هاي اقتصادي، اشتغال کل، اشتغال در بخش هاي اقتصادي، قیمت در بخش هاي مختلف اقتصادي و شاخص هزینه زندگی. ارائه خدمات ترانزیتی مستلزم برخورداري از امکاناتی متعددی است که در نهایت منجر به برجسته گشتن نقش یک کشور در عرصه تجارت بین الملل می گردد.

برخی از این امکانات عبارتند از:

• داشتن یک موقعیت مناسب جغرافیایی
• دسترسی به آب هاي آزاد بین المللی
• گستردگی طولی و عرضی جغرافیایی
• واقع شدن در مجاورت کشورهاي محصور در خشکی
• برخورداري از سیستم هاي حمل و نقل مناسب و گسترده
• کیفیت مناسب در بخش هاي ناوگان، پایانه های مرزی، زیربنا و خدمات جانبی
• سرویس هاي اطلاع رسانی هماهنگی
• سازگاري با سیستم هاي حمل و نقل کشورهاي منطقه
• داشتن قوانین و مقررات مناسب با شرایط روز
• همکاري نزدیک و روابط سیاسی در سطح بالا با کشورهاي منطقه و جهان

در میان موارد گفته شده باید گفت پایانه های مرزی موتور محرک اقتصاد مناطق مرزی محسوب شده و در صورت برخورداری از توسعه و رونق مناسب، می‌توانند منافع اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی قابل توجهی را برای اقتصاد منطقه و سپس کشور به ارمغان آورند. در اهمیت پایانه های مرزی باید گفت حرفه های موجود در صنعت حمل و نقل بین المللی، صادرات، واردات و ترخیص به پایانه های مرزی وابستگی زیادی دارند. برای توسعه و ارتقاء پایانه های مرزی باید به مواردی مانند بهسازی مسیر ارتباطی جاده، مسیر ریلی، خطوط هوایی توجه نمود. بررسی و شناخت علمی و دقیق شرایط مکانی – فضایی نواحی مرزی، با توجه به عوامل مختلف فیزیکی، اقتصادی و فرهنگی می تواند راه گشای حل بسیاری از موانع گردد و سرعت توسعه را در روندی مطلوب و پایدار قرار دهد.

در این میان موقعیت ژئوپولیتیکی و جغرافیایی ایران به گونه ای است که اگر بتوانیم همه امکانات گفته شده فوق را در کشورمان فراهم آوریم می توان با استفاده از پتانسیل های کشور در ترانزیت کالا و ایجاد، توسعه و بهسازی کریدورهای مرزی، به رشد و توسعه اقتصادی کشور کمک کرد. به دلیل قرار گرفتن ایران در مسیر شاهراهی ترانزیتی می توان با شناسایی مشترکات فرهنگی با همسایه های اطراف نیز زمینه ایجاد بستر مناسب تری را در پایانه های مرزی فراهم کرد.

برخی از پایانه های مرزی ایران

در این قسمت به تعدادی از پایانه های مرزی کشور که مرز بین ایران و کشورهای همسایه هستند اشاره می کنیم.

پایانه مرزی بازرگان

پایانه مرزی بازرگان در استان آذربایجان غربی، همجوار با کشور ترکیه قرار دارد. فاصله این پایانه تا مرکز آذربایجان غربی، ارومیه، ۳۰۰ کیلومتر است و این پایانه یکی از مهم ترین پایانه های مرزی کشور قلمداد می شود. به طوری که درصد قابل توجهی از کامیون های حامل کالا از این مرز وارد یا از کشورخارج می شوند. در ترانزیت کالا نیز بخش قابل توجهی از کالای ترانزیتی به اروپا از این مرز عبور می کنند و مرز بازرگان یکی از دروازه های اتصال آسیا به اروپا است.

 

پایانه مرزی خسروی

پایانه خسروی در غرب کشور و در نقطه صفر مرزی کشور ایران و عراق قرار دارد. این پایانه با شهر کرمانشاه، مرکز استان کرمانشاه حدود ۱۹۹ کیلومتر فاصله دارد. نزدیک ترین شهر کشور به این مرز، شهر قصر شیرین است که در فاصله ۱۹ کیلومتری این مرز قرار دارد. این پایانه، ضمن فراهم کردن مناسبات تجاری و اقتصادی با کشور عراق، توانسته نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی استان های کرمانشاه و کردستان داشته باشد. چرا که باعث فعال شدن این استان ها در زمینه تبادل کالا و مسافر شده است. این مرز همچنین توانسته به عنوان پل ارتباطی بین تولیدکنندگان داخلی با کشورهای لبنان، سوریه، اردن و عربستان عمل کند. از سوی دیگر در صورت فراهم شدن شرایط و حل مشکلات، این مسیر می تواند به عنوان مسیری کم هزینه برای گردشگرانی که قصد مسافرت به عراق، سوریه، لبنان و یا حتی مصر و سایر کشورهای شمال آفریقا را دارند شناخته شود.

پایانه مرزی آستارا

پایانه مرزی آستارا مرز بین ایران و جمهوری آذربایجان است که نزدیک ترین شهر به این مرز، آستارا در استان گیلان است. این مرز تا رشت ۱۸۷ کیلومتر فاصله دارد.

 

 

 

پایانه مرزی باجگیران

باجگیران مرز مشترک بین ایران و کشور ترکمنستان در شمال شرقی کشور و استان خراسان رضوی است که در فاصله ۲۱۱ کیلومتری مشهد و ۸۴ کیلومتری قوچان قرار دارد.

 

 

 

پایانه مرزی جلفا

جلفا در شمال غربی کشور مرز مشترک ایران با جمهوری نخجوان و در نزدیک شهر تبریز در استان آذربایجان شرقی است

 

 

 

پایانه مرزی نوردوز

پایانه نوردوز در مرزبین ایران و ارمنستان است که از تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی ۱۷۵ کیلومتر فاصله دارد.

 

 

 

پایانه مرزی میرجاوه

پایانه مرزی میرجاوه به عنوان مرز بین ایران و کشور پاکستان در ۸۸کیلومتری زاهدان و ۱۵ کیلومتری میرجاوه قرار دارد.

پایانه مرزی مهران

در جنوب غربی کشور پایانه مرزی مهران در مرز بین ایران و عراق در ۱۲ کیلومتری شهر مهران در استان ایلام قرار دارد.

پایانه مرزی سرو

مرز بین کشور ایران و ترکیه در شمال غربی کشور در استان آذربایجان غربی و در فاصله ۵۵ کیلومتری ارومیه قار دارد.

پایانه مرزی اینچه برون

اینچه برون مرز مشترک ایران و ترکمنستان در ۵۵ کیلومتری شهر آق قلا در استان گلستان و ۷۵ کیلومتری گرگان است.

پایانه مرزی دوغارون

دوغارون مرز بین ایران و افغانستان در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر تایباد در استان خراسان رضوی و در فاصله ۲۵۵ کیلومتری مشهد قرار دارد.

 

سخن آخر این که کشور ایران با توجه به قرار گرفتن در قلب کریدورهای تجاری می تواند نقش ویژه ای در جریان ترانزیت از کشورهای حاشیه خلیج فارس به آسیای میانه ایفاء کند و این فرصت می تواند به عنوان مبنایی برای جایگزینی درآمدهای عاید از ذخایر نفتی برای کشورهای عضو نیز قلمداد شود. برای محقق شدن این امر و افزایش بیش از پیش جایگاه ایران در زمینه حمل و نقل خارجی، باید هر چه بیشتر به نقش پررنگ و مهم پایانه های مرزی و اهمیت آن در صنعت حمل و نقل توجه نمود و تمامی ساز و کارهای لازم برای رشد پایانه های مرزی را فراهم آورد. برای این کار باید به دنبال  فرصت های نهفته در زمینه رشد و توسعه هرچه بیشتر پایانه های مرزی با تدوین قوانین سرمایه گذاری، تقویت زیرساخت‌ های تجاری و افزایش صادرات غیرنفتی باشیم.

 

بیشتر بخوانید:

تن کیلومتر چیست؟ بررسی نحوه محاسبه تن کیلومتر و پارامترهای موثر بر آن

هر آنچه باید درباره حمل بار بین شهری بدانید

آشنایی با بارنامه و انواع بارنامه