پیش از پرداختن به موضوع اصلی مقاله (تن کیلومتر چیست؟)، کمی درباره حمل و نقل، نقش آن در اقتصاد و مشکلات رانندگان کامیون می پردازیم. حمل و نقل جاده ای یکی از اساسی ترین پایه های پیشرفت در یک کشور محسوب شده و جاده ها را می توان کلید اصلی سلامت اقتصاد یک جامعه معرفی کرد. در این میان، نمی توان نقش راننده ها را به عنوان بازیگران اصلی حمل و نقل جاده ای نادیده گرفت. اما آنچه که باید به صورت ویژه ای بدان توجه کرد، بررسی میزان رضایت رانندگان از شرایط موجود و تامین نیازها و خواسته های آنان است.
دلایل نارضایتی رانندگان کامیون و شکل گیری معیار تن کیلومتر
امروزه تمامی رانندگان چه در حیطه حمل و نقل و جابجایی مسافر و چه در زمینه حمل و نقل کالا، نیازمند توجه و رسیدگی هستند. چرا که باید بتوانند ضمن تامین معاش خانواده، خود را با شرایط جدید و سخت پیش رو نیز وفق دهند، از جمله گران شدن هزینه های نگهداری خودرو و یا پرداخت هزینههای اقلام مصرفی مانند سوخت، لاستیک، روغن، بیمه و غیره.
از مهم ترین دلایل نارضایتی رانندگان بخصوص رانندگان کامیون در ناوگان حمل و نقل، گران شدن هزینههای نگهداری ناوگان خودرویی در عین حال عدم افزایش واقعی کرایه است. از سوی دیگر وجود رانت بین صاحبان کالا و شرکت های حمل و نقلی نیز مزید بر علت بوده و با هر بار اعلام بیانیه افزایش ۲۵ درصدی قیمت باربری و اعمال نکردن این میزان افزایش از سوی بسیاری از شرکت ها نیز به این اوضاع نابسامان دامن زده است. توزیع ناعادلانه بار بین رانندگان نیز یکی دیگر از دلایل نارضایتی این صنف برشمرده می شود.
حرف اصلی رانندگان این است که با اینکه زحمت اصلی حمل بار بر گردن راننده بوده و بیشترین هزینه هم بر دوش اوست، درآمد بنگاه حمل بار بسیار بیشتر از عایدی رانندگان است.
در پی اعتراضات کامیونداران در ماه های گذشته، نهایتا شورای عالی ترابری در مصوبه ای کلی، سازمان راهداری و حمل و جاده ای را مأمور کرد تا نرخ پایه تن کیلومتر را تهیه و برای اجرا به ادارات کل راهداری استان ها ابلاغ کند.
تعریف تن بر کیلومتر
پیرو مطالب قبلی و نارضایتی رانندگان کامیون، آنچه که مهم است، حمایت دولت است. چرا که حمایت دولت می تواند راه گشای مشکلات صنف کامیونداران باشد. بنابراین به این دلیل که کامیونداران به دنبال تعیین نرخ با یک صورت بندی مشخص و ثابت بودند، سیستم تن بر کیلومتر مطرح شد.
تن کیلومتر عبارت است از کرایه حمل یک تن محموله به ازای یک کیلومتر جابجایی. این معیار در واقع یک نظام نرم افزاری و هوشمند در نرخ گذاری حمل است که به خودی خود باعث تبعیت تمام مسیرهای حمل کالا از یک قاعده خواهد شد. در این معیار، دو پارامتر وزن محموله و طول مسیر، همواره بر نرخ تمام شده حمل موثر خواهند بود.
برای محاسبه فرمول بالا، باید اینگونه محاسبه کرد:
کرایه حمل= مسافت پیموده شده * وزن بار * کرایه پایه یک تن بر یک کیلومتر * ضریب مسئولیت بر اساس ارزش کالا و خطر حمل یا بزرگتر بودن بار نسبت به حالت استاندارد.
به بیان ساده تر، برای این که به فرمول تن کیلومتر برسیم، باید میزان هزینه تردد یک دستگاه کامیون از مبداء تا مقصد مشخص شده، سود سرمایهگذاری (ارزش ناوگان) به همراه دستمزد راننده به آن اضافه شود و در نهایت با یک سود مناسب (که همان تعرفه است و البته هنوز تعیین نشده است)، جمع بسته شود.
فاکتورهای موثر بر فرمول تن کیلومتر
در این فرمول دو پارامتر مسافت و وزن بار رابطه کاملا مستقیم با میزان کرایه حمل دارند و این بدان معنی است که راننده برای کسب سود بیشتر، باید به دنبال محموله های سنگین تر در مسافت های طولانی تر باشد.
اما در کنار دو عامل اصلی و مشخص در فرمول فوق، مواردی نیز وجود دارد که اگرچه نمایان نیست و به نظر نمی رسد در این امر سهیم باشد، اما بر سود نهایی اثرگذار است. سوخت مصرفی، روغن مصرفی، لاستیک، بیمه، حقوق رانندگان، تعمیرات، نگهداری، استهلاک خودرو و کاهش قیمت بر اثر افزایش عمر کامیون، از جمله شاخص هایی هستند که به ظاهر بر میزان کرایه تاثیر ندارند اما همانطور که گفته شد سود نهایی را با تغییرات بسیاری مواجه خواهند کرد.
مزایای استفاده از سیستم تن کیلومتر
- تن بر کیلومتر با پیشنهاد کرایه منطقی بر اساس هزینه های جاری و بازگشت سود سرمایه گذاری و قابلیت اجرایی در سراسر کشور یک نظام پرداخت هماهنگ را به وجود می آورد و به عبارت دیگر با حذف رقابت های کاذب و غیر اقتصادی موجود در حمل و نقل باعث کشف سود مناسب، درآمد خالص و مناسب برای رانندگان کامیون می شود.
- استفاده از تن کیلومتر باعث می شود کل هزینه های کامیون از جمله هزینه های بیمه راننده، بیمه کمک راننده، بیمه شخص ثالث، بدنه، تعمیر و نگهداری، سوخت، لاستیک، حقوق و مزایای راننده و کمک راننده، بازگشت سرمایه مشخص و متعادل شود.
با چه ابزاری می توان محاسبه فرمول تن کیلومتر را با دقت بیشتری انجام داد؟
ناوگان خودرویی نیازمند ابزاری است که مسافت را با کمترین خطا اندازه بگیرد. ردیاب ها بهترین سخت افزار هستند که می توانند داده های دقیقی را در اختیار مدیران و رانندگان قرار دهند. در نتیجه بهترین ابزار برای ثبت مسافت دقیق پیموده شده در فرمول فوق، ردیاب خودرویی است.
بیشتر بخوانید:
معاینه فنی و مستمر کامیون ها و تاثیر آن بر سلامت و ایمنی راننده و کامیون
بررسی عوامل موثر بر تصادفات جاده ای و راهکارهای کاهش تصادفات