آموزش مراحل ترخیص کالا از گمرک

مهر ۱۱, ۱۳۹۷راهنمای واردات و صادرات, گمرکبدون دیدگاه

اهمیت ترخیص کالا

ترخیص کالا (Customs Clearance) به قدری مهم و تخصصی است که عدم آگاهی از قوانین دائم التغییر گمرک و آئیین نامه اجرائی آن می تواند خسارات جبران ناپذیری را به بازرگان و یا خود ترخیص کار وارد نماید. آموزش ترخیص کالا و مراحل ترخیص کالا یک آموزش کلی است و نیاز به تخصص، کسب تجربه و وقت گذاشتن در یادگیری دارد.

روند ترخیص کالا از گمرک نسبتاً پیچیده است و بدون داشتن اطلاعات لازم انجام پذیر نیست. از سوی دیگر می توان گفت که آموزش ترخیص کالا از گمرک طولانی ترین و حساس ترین پروسه و روند اداری کشور و نیازمند اطلاع دقیق از قوانین گمرکی است. قوانینی که به شدت پیرو اوضاع سیاسی کشور هستند و به ناچار با تغییر اوضاع، وضع تحریم ها و … مدام در حال تغییر هستند.

تشریفات گمرکی ترخیص کالا و مراحل ترخیص کالا، فرآیند خاص و تخصصی است. تشریفات گمرکی با توجه به نوع رویه گمرکی و هدف از ورود یا صدور کالا متفاوت بوده و اسناد مورد نیاز در رویه های مختلف نیز متفاوت است.

شما در پروسه ترخیص کالا از گمرک باید به یک سری موارد دقت کنید، از جمله این که بدانید برای ترخیص کالا باید به چه سازمانهایی مراجعه کنید یا چه مدارکی را برای ترخیص کالا باید فراهم کنید؟

در درجه اول بهتر است مفهوم ترخیص کار گمرک را بدانیم. ترخیص کار گمرک شخصی است که می تواند روند اجرایی و تشریفات گمرکی کالا که متعلق به صاحب کالا است، با استفاده از وکالت از طرف آن شخص یا به وکالت از طرف حق العمل کار به پایان رساند. به عبارت ساده تر، فردی که به نیابت از طرف صاحب کالا یا حق العمل کار گمرکی تشریفات مربوط به ترخیص کالا را در رویه های مختلف برعهده می گیرد و در مقابل خدماتی که ارائه می دهد دستمزد دریافت می کند.

مراحل ترخیص کالا شامل:

تنظیم اسناد و ورود داده

برای ترخیص کالا شما باید بدانید چه مدارکی را باید فراهم کنید؟ در این جا لازم است یک سری سند و مدرک از قبیل اظهارنامه واردات، تصویر کارت بازرگانی، قبض انبار، بارنامه، ترخیصیه، گواهی مبدا، فاکتور یا سیاهه خرید، اعلامیه تامین ارز با نامه برات (در صورتی که روش پرداخت اعتبار اسنادی برات باشد)، پروفرما یا همان پیش فاکتور، مجوز ثبت سفارش، لیست عدل بندی، بیمه نامه، پروانه بهره برداری (برای شرکت های تولیدی) ، کاتالوگ و بروشور (در صورت وجود)، مجوزهای قانونی برای ترخیص کالا (اگر کالای موردنظر مشمول قانون اجباری اخذ مجوز است)، وکالتنامه رسمی، پروانه صادراتی (در صورتی که واردات در مقابل صادرات انجام شود) را آماده کنید.

حالا نوبت به تنظیم و ثبت اظهارنامه می رسد. اظهارنامه متشکل از دو فرم است؛ فرم ۱۱۱ و فرم ۱۲۱. هنگام تکمیل فرم ۱۱۱ باید به سوالاتی راجع به خود و کالای موردنظر که قصد ترخیص آن را دارید، پاسخ دهید. فرم ۱۲۱ در مورد اقلام کالاست؛ اگر فقط یک نوع کالا وارد کرده اید؛ تنها ملزم به تکمیل برگ A فرم ۱۲۱ هستید. اما اگر تنوع کالا بیشتر باشد، به ازای هر دو قلم جنس، باید یک برگ دیگر از این فرم به نام B را نیز پر کنید. بنابراین تعداد صفحات اظهارنامه به تعداد اقلامی که وارد کرده اید بستگی دارد. پس از تکمیل دستی اظهارنامه باید آن را در سیستم اینترنتی گمرک ثبت کنید.

اظهار کالا و احراز هویت

اسنادی را که از قبل آماده کرده اید، به دایره فنی گمرک تحویل دهید. کارشناس دایره فنی، احراز مالکیت، صلاحیت شما به عنوان صاحب کالا و صحت اسناد را بررسی می کند.

در چند سال اخیر با استفاده از سیستم کدینگ اطلاعات افراد وارد کامپیوتر شده و به هر فرد ( اعم از صاحب کالا، نماینده یا کارگزار)، یک شماره اختصاص داده می شود. وقتی فرد برای اولین مرتبه جهت اظهار کالا به گمرک مراجعه می نماید، اطلاعات وی از طریق فرم های خاص اخذ شده و وارد کامپیوتر می شود و شماره کدینگ به وی اعلام می گردد.

بخش اول، اظهار کالا

در اظهار کالا و پس از اسکن اسناد و درج مشخصات کالا در سیستم، بررسی های گمرکی رسماً با ثبت اسناد از سوی اظهارکننده در این بخش آغاز می شود. در آخرین مرحله شماره ثبت یا به اصطلاح شماره کوتاژ در اظهارنامه به صورت دستی یا مهر درج می شود. بعد از درج شماره کوتاژ، کالا دیگر به منزله کالای اظهارشده تلقی شده و اسناد به اظهارنامه ضمیمه می شود، لاک و مهر شده و از آن زمان به بعد صاحب کالا یا اظهارکننده نمی تواند بدون در نظر گمرک اسناد را جابجا یا کم و زیاد کند.

بررسی اظهارنامه، مندرجات اظهارنامه با سایر اسناد انطباق داده می شود. از جمله اطلاعات مربوط به کالا، وزن، بسته بندی، کشور سازنده، کشور طرف معامله، مشخصات اسناد بانکی و دیگر اسناد. از سوی دیگر تعرفه کالا نیز در جدول مقررات صادرات و واردات مورد بررسی قرار می گیرد.

بخش دوم، احراز هویت

اطمینان از مالکیت صاحب کالا بسیار مهم است و گمرک قبل از هر چیز، باید مالکیت شخصی که اظهارنامه به نام او تنظیم شده را ثابت نماید. صاحب کالای بازرگانی، شخصی است که اسناد خرید یا حمل به نام او صادر و از طرف بانک مهر شده و حواله ترخیص نیز به نام او باشد، یا اسناد مهرشده مزبور به نام وی ظهرنویسی و صحت و امضاء واگذارنده از طرف مقام صلاحیت دار گواهی شده باشد. مالکیت در گمرک از روی بارنامه و قبض انبار احراز می شود.

نکته مهم دیگر در تایید صاحب کالا، در مورد تایید صلاحیت وی است. صلاحیت مالک به این بستگی دارد که اولاً به گمرک بدهکار نباشد؛ دوماً دارای منع قانونی برای پرداختن به امور تجاری یا دخالت در اموال خود نداشته باشد و در نهایت دارای کارت بازرگانی معتبر باشد.

کنترل های گمرکی در ادامه فرآیند ترخیص با توجه به مسیر تعیین شده برای محموله انجام می شود. سیستم مدیریت ریسک (انتخابی یا سلکتیویته) از سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای کنترل استفاده می کند. در مسیر سبز یعنی کارشناس به بررسی اجمالی اسناد می پردازد. اگر اظهارنامه در مسیر زرد قرار بگیرد، بررسی مفصل اسناد توسط کارشناس صورت می گیرد، اما اگر اظهارنامه در مسیر قرمز قرار بگیرد کارشناس از محموله بازدید خواهد کرد و گزارشات آزمایشگاه، قرنطینه و… را استعلام می کند.

کنترلهای گمرکی (ارزیابی)

بیش‌تر بخوانید:

انتقال پول از ایران به خارج از کشور و انتقال پول از خارج از کشور به ایران

همانطور که گفته شد، اگر بعد از اظهار کالا و درج شماره کوتاژ و لاک و مهر شدن اظهارنامه، سیستم مسیر قرمز را تعیین نمود، ارزیاب انتخاب شده و اظهارنامه به وی ارجاع داده می شود و مرحله اصلی کنترلهای گمرکی توسط وی آغاز می گردد.

پرداخت و صدور سند ترخیص

کارشناسان هر سه مسیر، پس از انجام اقدامات مذکور و تایید نهایی اسناد، شماره ارزیابی را در اظهارنامه ثبت کرده و اظهارنامه را امضا می کنند.

بارگیری و خروج کالا از گمرک

در مرحله بعد برای صدور پروانه و مهر و موم کردن اظهارنامه باید به صندوق و صدور پروانه و سپس به دفتر کل انبارها و در نهایت به واحد خدمات اداره بندر مراجعه کنید و در نهایت برای ترخیص کالا به درب خروجی واردات بروید. در این جا دیگر کار شما به عنوان یک ترخیص کار گمرک به پایان می رسد.

فرایند ترخیص کالا به روش جدید

فرایند ترخیص کالا شامل تهیه، آماده ‌سازی و ثبت اسناد و مدارک به صورت فیزیکی یا الکترونیک و محاسبه هزینه‌ ها شامل هزینه های مربوط به مالیات، سود بازرگانی و حقوق گمرکی و دیگر تسهیلات ارائه شده به واردکنندگان و صادرکنندگان است. این فرایند توسط صاحب کالا یا نماینده قانونی صاحب کالا، در گمرک برای صادرات یا واردات کالا انجام شده و طی آن کالا با انجام تشریفات گمرکی مربوط از اماکن گمرکی خارج می شود.

در ترخیص کالا به روش قدیمی، ثبت سفارشی در کار نبود و ترخیص کالا از طریق سایت گمرک صورت می گرفت. اما در ترخیص کالا به روش کنونی، دیگر سایت گمرک این کار را انجام نمی دهد و ترخیص از طریق سایت سامانه جامع تجارت انجام می شود.

کدینگ کردن کارت بازرگانی

اولین مرحله در ترخیص کالا، کدینگ کردن کارت بازرگانی است. به این معنا که با مراجعه به اتاق بازرگانی کارت بازرگانی خود را دریافت می کنید. اما باید برای فعال شدن این کارت یک سری کد را باز کنید. این کدها هر کدام سرفصل یک سری محصولات هستند. مانند سری ۸، سری ۷ و …

با باز کردن این کدها برای شما، اجازه فعالیت در زمینه مورد نظر برای شما صادر می شود.

ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت

دومین مرحله، بعد از باز کردن کدینگ کارت بازرگانی، ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت است. شما در این مرحله، سفارش خود را در سامانه تجارت ثبت می کنید. در این سامانه هزینه ها نسبت به تعرفه قرار گرفته است و شما بعد از ثبت، به صورت اتوماتیک تاییدیه ثبت سفارش دریافت می کنید.

درخواست انتقال حواله

مرحله سوم: در قانون جدید، باید تاییدیه ثبت سفارش را به بانک طرف مشتری ببرید و طبق پرفورمایی که از مشتری دارید، اعلام می کنید که درخواست انتقال حواله دارید. به عبارت دیگر، پرفورما به همراه ثبت سفارش را به بانک برده و درخواست انتقال حواله و ارز می کند.

بانک طبق پرفورما که در آن شماره حساب قید شده است، پول را از شما دریافت کرده و برای مشتری ارز منتقل می کند.بعد از دریافت پول توسط مشتری، جنس فرستاده می شود.

ترخیص کالا از گمرک

زمانی که جنس از طریق هوایی، زمینی یا دریایی به مرز رسید، از محل کارت بازرگانی وکالتتنامه ای به ترخیص کار (حق العمل کار) می دهید. جنس وارد گمرک شده و نماینده شما اقدام به ترخیص کالا بر مبنای روند اداری می کند.

کنترل های گمرکی در ادامه فرآیند ترخیص با توجه به مسیر تعیین شده برای محموله انجام می شود. سیستم مدیریت ریسک (انتخابی یا سلکتیویته) از سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای کنترل استفاده می کند. در مسیر سبز یعنی کارشناس به بررسی اجمالی اسناد می پردازد. اگر در مسیر زرد قرار بگیرد، بررسی مفصل اسناد توسط کارشناس صورت می گیرد، اما اگر در مسیر قرمز قرار بگیرد کارشناس از محموله بازدید خواهد کرد و گزارشات آزمایشگاه، قرنطینه و… را استعلام می کند.

به عبارت ساده تر، در مسیر سبز، در مورد کالاهایی مانند میوه که بحث فاسد شدن مطرح است، بدون ارزیابی ثانویه وارد ایران شده و صرفا کارهای اداری انجام می شود. در مسیر زرد، بازدید ارزیاب صورت می گیرد و در مسیر قرمز ارزیاب بازدید، تست و آزمایش محصول را به همراه هم انجام می شود. کالا در مسیر قرمز به اداره استاندارد فرستاده می شود تا استاندارد آن چک شود و شما باید گواهی استاندارد آن کالا را دریافت کرده باشید.

در ترخیص کالا به روش قدیم، ثبت سفارشی در کار نبود، بعدها در قانون جدید، ابتدا در مورد خودرو و سپس سایر کالاها نیز ثبت سفارش به کار گرفته شد.

همانطور که گفته شد، در بدو ورود کالا به گمرک، مراحل ترخیص کالا آغاز خواهد شد و اولین مرحله در ترخیص کالا مربوط به تکمیل اظهارنامه واردات و ورود اطلاعات مربوط به آن در سیستم گمرک کشور است. اما هم اکنون با مجهز شدن اغلب گمرکات کشور به سامانه EPL، مرحله اول از طریق این سامانه گمرکی به صورت آنلاین انجام می شود، بر این اساس دیگر نیازی به انجام امور اظهار کالا به صورت حضوری نیست. طبق دستور العملی که در سایت رسمی اداره گمرک جمهوری اسلامی ایران به نشانی irica.gov.ir به منظور ترخیص کالای وارداتی و خروج کالای صادراتی آمده است، اظهارنامه گمرکی باید به گمرک تحویل داده شود و اظهارکننده کالا باید تمامی اطلاعات مربوطه را در آن وارد کند.

به طور کلی مدارک لازم جهت ترخیص کالا عبارت است از:

۱-قبض انبار

۲-ترخیصیه

۳-رسید ثبت ترخیص الکترونیک

۴-بارنامه

۵-فاکتور

۶-پکینگ لیست در صورت نیاز Detailed packing

۷-گواهی مبداء

۸-ثبت سفارش

۹-پروفورما

۱۰-بیمه نامه معتبر

۱۱-گواهی بازرسی (جهت کالاهای واراتی با ارز بانکی و یا استاندارد اجباری)